گندم یکی از مهمترین محصولات غذایی است که درک ژنتیک و نظم ژنومی آن با استفاده از مارکرهای مولکولی از اهداف مهم برای اصلاح ژنتیکی این گیاه است. در این مطالعه انتقال پذیری 96 مارکر میکروساتلایت از گندم هگزاپلویید به 5 ژنوتیپ گندم، شامل رقم هگزاپلوئید زمستانه مقاوم به سرما میرونوسکا 808، رقم بهاره گندم هگزاپلوئید چای نیزاسپرینگ، گندم تتراپلوئید دوروم رقم لانگدون و دو زیر گونه از گندم تتراپلوئید (Triticum turgidum ) به نام های دی کوکوای دس (dicoccoides) و دی کوکوم (dicoccum) مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج نشان داد که 95 مارکر میکروساتلایت (98.96 درصد) به طور موفقیت آمیزی تولید چند شکلی نموده اند. فقط یک مارکر میکروساتلایت (1.04 درصد) موفق به تولید بند نشده است. هفتاد و سه مارکر میکروساتلایت در تمام 5 رقم صد درصد انتفال پذیری (چند شکلی) نشان داده اند. بیست و دو (22.92 درصد) لوکوس میکروساتلایت هر یک در بعضی از ژنوتیپ ها تولید بند نموده و در بعضی دیگر موفق به تولید بند نشده اند. بطوری که حداکثر و حداقل انتقال پذیری آنها به ترتیب 80 و 20 درصد بودند. در این مطالعه چند شکلی وسیعی چه در اندازه و چه در تعداد بندها مشاهده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که اکثر مارکرهای میکروساتلایت بدست آمده از گندم هگزاپلوئید انتقال پذیری بسیار بالایی در بین گونه های تتراپلوئید و هگزاپلوئید به نمایش گذاشتند و همچنین این تحقیق استفاده وسیع مارکرهای میکروساتلایت را در گیاهانی که از نظر کشاورزی مهم هستند فراهم نموده است. مارکرهای میکروساتلایتی که در این مطالعه تولید چند شکلی نموده اند به خوبی می توانند جهت مطالعات نقشه ژنی، تجزیه لینکاژی و تکامل ژنومی در گندم های هگزاپلوئید و تتراپلوئید مورد استفاده قرار گیرند.

به منظور برآورد عمل ژن ها و وراثت پذیری صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در گندم نان از تلاقی های دای آلل کامل شش رقم گندم تجاری به نام های اترک، اروند، زرین، کرج- 3، MV-17 و نوید استفاده شد. برای تهیه مواد ژنتیکی آمیزش های دو طرفه بین والدین در سال زراعی 89-1388 و آزمایش اصلی در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 درایستگاه تحقیقاتی ماهی دشت کرمانشاه انجام شد. صفات مرتبط با کیفیت نانوایی یادداشت برداری و به روش دی آلل دیپلوئیدی و تریپلوئیدی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها، اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ برای صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد سهم اثر افزایشی ژن ها در کنترل بیشتر صفات مرتبط با کیفیت نانوایی بیش از سهم اثر غیرافزایشی است. بیشترین و کمترین میزان وراثت پذیری خصوصی به صفت شاخص سختی دانه و عدد فالینگ به ترتیب با 79 درصد و 31 درصد تعلق گرفت. واریانس افزایشی وابسته به جنین و اندوسپرم برای صفات درصد پروتئین دانه، سختی بذر، درصد جذب آب آرد، درصد گلوتن تر و شاخص گلوتن مشابه واریانس افزایشی به روش هیمن بود. اثر مادری به روش هیمن برای صفات مرتبط با کیفیت نانوایی همانند روش تجزیه تریپلوئیدی معنی دار بود. با توجه به این که سهم اثر افزایشی در کنترل وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه، درصد رطوبت دانه، سختی بذر و حجم نان بیشتر و مقدار توارث پذیری خصوصی این صفات نیز بالا بود، برای بهبود آن ها می توان از روش های اصلاحی مبتنی بر گزینش استفاده کرد. صفات درصد جذب آب آرد، شاخص گلوتن و عدد فالینگ تحت تاثیر اثر افزایشی و غیرافزایشی بودند که همراه با روش گزینش می توان از تلاقی والدین مناسب و گزینش با تاخیر بهره جست.

در این آزمایش پاسخ  به کشت بساک چهار رقم گندم هگزاپلوئید بهاره (قدس، رسول، کاوه و مغان1) و یک لاین دبلد هاپلوئید (Doudled haploid) تولید شده از رقم قدس(DH19)  روش محیط کشت مایع القا جنین CHB با دو نوع هیدرات کربن در دو غلظت 90 و 145 گرم در لیتر از قندهای مالتوز و ساکارز بررسی شد. بررسی دریک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجراشد. گیاهان مادری در یک گلخانه با دوره نوری 16ساعت روشنایی با 25درجه سانتی گراد حرارت و 8 ساعت تاریکی با 15 درجه سانتی گراد حرارت کشت شدند. هر تکرار شامل یک گلدان با سه گیاه بود. تعداد جنین های تولید شده، باززایی گیاهان سبز و آلبینوز و باززایی کل حاصل از 100بساک اندازه گیری شدند. در کل حدود 15000 بساک دراین آزمایش کشت شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ، ترکیب محیط کشت القا جنین و اثرات متقابل بین آنها برروی تشکیل جنین، باززایی کل (گیاهان سبز + البینوز)، باززایی گیاه سبز و باززایی گیاه آلبینوز به طور معنی داری موثر است. محیط کشت حاوی مالتوز 90گرم در لیتر بیشترین فراوانی جنین زایی، باززایی گیاه سبز، باززایی گیاه آلبینوز و باززایی کل را دارا بود. رقم مغان 1 نیز به عنوان بهترن رقم برای جنین زایی، باززایی گیاه سبز وآلبینوز و باززایی کل شناخته شد. اثر متقابل رقم مغان 1 و محیط القا جنین CHB حاری مالتوز 90 گرم در لیترنیز با 72.47%، 36.73%ُ، 22.70% و 14.03% به ترتیب برای جنین زایی، باززایی کل، باززایی گیاه سبز و باززایی گیاه آلبینوز، به عنوان بهترین اثر متقابل برگزیده شد.

متن کامل مقاله های این شماره به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

این پژوهش با هدف بررسی اثرات ریزوسفر گندم بر سینتیک آزادسازی فسفر در 10 خاک آهکی با استفاده از ریزوباکس اجرا شد. سینتیک آزادسازی فسفر از خاک های ریزوسفری و توده توسط عصاره گیری متوالی با بی کربنات سدیم در یک دوره از 2 تا 840 ساعت در دمای 1±25 درجه سانتی گراد بررسی شد. نتایج نشان داد که میانگین مقدار فسفر استخراج شده در 840 ساعت از خاک های ریزوسفری (192 میلی گرم بر کیلوگرم) به طور معنی داری کمتر از خاک های توده (207 میلی گرم بر کیلوگرم) بود. همچنین، نتایج نشان داد که شیب منحنی تجمعی فسفر آزاد شده از خاک های ریزوسفری و توده در 168 ساعت تغییر کرد. بنابراین نمودارها به دو بخش تقسیم و در هر بخش (2-168 و 168-840 ساعت) معادلات سینتیکی به داده ها برازش شدند. نتایج نشان دادند که معادله های تابع نمایی، پخشیدگی پارابولیک، الوویچ ساده و مرتبه اول می توانند در هر دو بخش سرعت آزادشدن فسفر را به خوبی، تشریح کنند. همچنین نتایج مطالعات همبستگی نشان داد که در بخش اول، مقدار فسفر آزاد شده پس از 168 ساعت از شروع آزمایش، ثابت سرعت معادلات الوویچ ساده، پخشیدگی پارابولیک، و معادله مرتبه اول در خاک های ریزوسفری و توده همبستگی معنی داری با شاخص های گیاه گندم داشتند (p£0.05). در بخش دوم، ثابت سرعت معادلات الوویچ ساده و پخشیدگی پارابولیک در خاک های ریزوسفری و توده همبستگی معنی داری با شاخص های گیاه گندم داشتند (p£0.1). نتایج این تحقیق نشان داد که ریزوسفر گندم منجر به کاهش مقدار و سرعت آزادسازی فسفر می شود و سرعت آزادسازی فسفر از خاک ها فاکتور مهمی در تامین فسفر مورد نیاز گیاه می باشد.

در سال 1381 طی یک آزمایش گلخانه ای واکنش 11 ژنوتیپ گندم نان (Triticum aestivum L.) و 9 ژنوتیپ گندم دوروم (Triticum turgidum L.) به تنش شوری به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی بررسی شد. شوری شامل سه سطح 0.72 ( کنترل)، 8.1 و 11.5 (دسی زیمنس بر متر) بود. در مرحله دو برگی تنش اعمال شد و20 روز پس از اعمال تنش، نمونه برداری برای اندازه گیری میزان Na+ و K+ و پرولین برگ صورت گرفت. تنش شوری EC=8.1dS/m باعث افزایش غلظت Na+ و کاهش غلظت K+ و K+/Na+ در مقایسه با تیمار کنترل، شد. تفاوت معنی دار (p<0.001) بین دو گونه از نظر این صفات وجود داشت. در EC=11.5dS/m ، هیچ کدام از ژنوتیپ های دو گونه کاهش معنی داری در غلظت K+ نسبت به EC=8.1dS/m نشان ندادند. با توجه به شاخص های میزان Na+ و نسبت K+/Na+ ارقام مرودشت و امید و لاین 128 حساس ترین ژنوتیپ گونه نان بودند. در ژنوتیپ های دوروم نیز لاین 168 متحمل ترین و رقم یاوارس حساس ترین ژنوتیپ ها بودند. با افزایش شوری غلظت پرولین در دو گونه افزایش نشان داد. در ژنوتیپ های گندم نان در دو سطح تنش، بیشترین مقدار پرولین در ژنوتیپ های حساس به شوری و کمترین مقدار در ژنوتیپ های متحمل مشاهده شد. بنابراین به نظر نمی رسد بتوان پرولین را به عنوان یک شاخص مناسب تحمل به شوری در گندم های نان و دوروم در نظر گرفت. پس از اندازه گیری عملکرد بیولوژیک و با محاسبه شاخص تحمل به شوری (STI)، مشخص شد که رقم امید و لاین 84 مناسب ترین ژنوتیپ ها در شرایط تنش و بدون تنش بودند. رقم امید و لاین 68 کمترین مقدار تحمل تنش (TOL) را نشان دادند.

تاکنون گزارشی در زمینه ارزیابی وضعیت تغذیه نیتروژنی مزارع گندم با استفاده از روش شاخص تغذیه N (نسبت غلظت واقعی N به غلظت بحرانی N در ماده خشک گیاه زراعی در هر زمان از فصل رشد) در ایران منتشر نشده است. از این رو، در سال زراعی 86-85 شانزده مزرعه از مزارع گندم کشاورزان در اطراف گرگان انتخاب و شاخص تغذیه نیتروژن (NNI) آن ها ارزیابی شد. بدین منظور، نمونه برداری از مزارع انتخابی برای تعیین عملکرد ماده خشک و غلظت های واقعی و بحرانی نیتروژن در بوته های گندم در شش مرحله مهم نمو در طول فصل رشد انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین عملکرد ماده خشک در 16 مزرعه در طول فصل رشد از 0.38 تن در هکتار در ابتدای پنجه زنی، تا 12.51 تن در هکتار در رسیدگی برداشت متغیر بود. غلظت واقعی نیتروژن در ماده خشک گیاهی در مزارع مورد مطالعه در ابتدای پنجه زنی 3.09، میانه پنجه زنی 2.60، ساقه رفتن 1.62، آبستنی 1.56، اوایل آبکی شدن دانه 1.14 و در رسیدگی برداشت 1.08 درصد بود. این نتایج بیانگر کاهش مستمر غلظت واقعی نیتروژن با پیشرفت نمو گیاه و وقوع بیش ترین کاهش در مرحله ساقه رفتن می باشد. همچنین، میانگین غلظت بحرانی نیتروژن مزارع در ابتدای پنجه زنی 4.38، میانه پنجه زنی 4.33، ساقه رفتن 2.88، آبستنی 2.32، اوایل آبکی شدن دانه 1.95 و در رسیدگی برداشت 1.72 درصد بود که نشان می دهد در تمام مراحل نمو غلظت واقعی نیتروژن به طور قابل ملاحظه ا ی از غلظت بحرانی نیتروژن کم تر و در نتیجه، میانگین NNI کمتر از حد مطلوب (NNI=1) بود. میانگین NNI در ابتدای پنجه زنی 0.71، میانه پنجه زنی 0.59، ساقه رفتن 0.57، آبستنی 0.68، اوایل آبکی شدن دانه 0.59 و بالاخره در رسیدگی برداشت 0.61 برآورد شد. یافته های این مطالعه بیانگر نامطلوب بودن (1>NNI) تغذیه نیتروژنی مزارع گندم مورد مطالعه در تمام مراحل نمو و در نتیجه محدودکننده بودن نیتروژن برای رشد گندم و عدم امکان دست یابی به پتانسیل عملکرد گندم در گرگان با استفاده از برنامه های فعلی مدیریت تغذیه نیتروژن می باشد.

به منظور ارزیابی پتانسیل عملکرد دانه لاین های گندم نان در شرایط تنش شوری، مدل سازی عملکرد دانه در تنش شوری و انتخاب ژنوتیپ های برتر جهت استفاده در برنامه های به نژادی، 100 لاین گندم نان که شامل ژنوتیپ های حساس و متحمل به شوری بودند در قالب طرح لاتیس دوگانه در شرایط مزرعه ای شوری و بدون شوری در یزد و کرمان ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه مرکب صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها نشان داد. نتایج ضرایب همبستگی مشخص کرد که بین عملکرد و اکثر صفات مورد مطالعه همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد، تجزیه رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نشان داد که در تنش شوری صفات تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله و تعداد روز تا پنجه زدن بیشترین عوامل موثر در عملکرد بودند. نتایج حاصل از بررسی ضرایب عاملی بیانگر اهمیت صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و اجزای عملکرد در تنش شوری بود. تجزیه علیت بر اساس متغیرهای وارد شده در مرحله نهایی رگرسیون مرحله ای نشان داد که تعداد سنبله در مترمربع و وزن دانه در سنبله در شرایط تنش اثر مستقیم بالایی بر عملکرد داشتند. در نهایت با توجه به نتایج عملکرد به دست آمده از محیط های مختلف لاین های شماره 26، 48، 51، 54، 55، 59، 60، 66، 67، 69، 73، 75، 87، 89 و 94 که دارای عملکرد بیشتری نسبت به ارقام شاهد پرمحصول متحمل به تنش ارگ، بم و کویر بودند، به عنوان برترین ژنوتیپ ها در شرایط مورد مطالعه تعیین و جهت بررسی های مولکولی، فیزیولوژیکی و سازگاری انتخاب شدند.

به منظور بررسی تاثیر مصرف کلات روی بر مقاومت به خشکی گندم کراس آزادی آزمایشی به صورت کرت های خرد شده با 3 تکرار در شهرستان خرامه واقع در شرق شیراز طی سال زراعی 84 - 1383 به مرحله اجرا در آمد. کرت های اصلی مربوط به تنش خشکی شامل شاهد، تنش خشکی در مراحل گل دهی و مرحله شیری دانه و تنش خشکی توام در دو مرحله گل دهی و شیری دانه بود و کرت های فرعی شامل چهار مقدار مصرف روی به فرم کلات روی در سطوح شاهد (عدم مصرف روی)، 5 ، 10 و 15 کیلوگرم در هکتار در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف این کود در شرایط خشکی می تواند افزایش معنی داری در سطح احتمال 5 درصد بر تعداد سنبله در متر مربع ایجاد کند. تنش خشکی وزن هزار دانه گندم را کم کرد. کمترین وزن هزار دانه مربوط به تنش خشکی توام در مرحله گل دهی و شیری دانه به مقدار 29.78 گرم به دست آمد که با مصرف 15 کیلوگرم از روی نیز وزن دانه حفظ شد. تیمارهای تنش خشکی به طور معنی داری موجب کاهش عملکرد دانه شد (14.17% کاهش نسبت به شاهد). در حالی که مصرف کلات روی مقاومت گندم را به کاهش عملکرد در شرایط خشکی افزایش داد. در واقع عدم کاهش تعداد دانه در سنبله گندم تحت شرایط خشکی که در نتیجه مصرف کلات روی حاصل شده، منجر به مقاومت در کاهش عملکرد دانه و شاخص برداشت حاصل از آن شده است. به طور متوسط مصرف 15 کیلوگرم از کلات روی نیز شاخص برداشت را نسبت به شاهد 22% افزایش داد.